W historii nauki pomiar temperatury odegrał kluczową rolę w rozwoju fizyki, chemii i inżynierii. Choć dziś powszechnie używamy skal Celsjusza, Fahrenheita i Kelvina, warto poznać inne, mniej znane skale i ich twórców, którzy przyczynili się do ewolucji termometrii.

Skala Rankine’a i William John Macquorn Rankine

William John Macquorn Rankine (1820-1872), szkocki inżynier i fizyk, opracował skalę Rankine’a w 1859 roku. Urodzony w Edynburgu, Rankine był pionierem w dziedzinie termodynamiki i autorem ponad 150 prac naukowych.

Skala Rankine’a jest skalą absolutną, podobnie jak Kelvin, ale oparta na stopniach Fahrenheita. Zero na tej skali odpowiada zeru absolutnemu, a konwersja jest prosta: 1°R = 1°F + 459.67. Skala ta jest czasami używana w inżynierii w krajach anglosaskich.

Rankine’s wkład w naukę wykracza daleko poza jego skalę temperatur. Jego prace nad cyklem Rankine’a zrewolucjonizowały projektowanie silników parowych i do dziś są fundamentalne dla termodynamiki.

Skala Réaumura i René Antoine Ferchault de Réaumur

René Antoine Ferchault de Réaumur (1683-1757), francuski naukowiec urodzony w La Rochelle, stworzył skalę Réaumura w 1730 roku. Réaumur był wszechstronnym badaczem, zajmującym się entomologią, metalurgią i fizyką.

W skali Réaumura punkt zamarzania wody to 0°Ré, a punkt wrzenia to 80°Ré. Konwersja do Celsjusza jest prosta: 1°Ré = 1.25°C. Skala ta była historycznie używana w Europie, szczególnie we Francji, choć obecnie jest rzadko stosowana.

Réaumur wniósł znaczący wkład nie tylko w termometrię, ale także w produkcję stali i szkła, co pokazuje, jak rozwój pomiaru temperatury był powiązany z postępem przemysłowym.

Skala Rømera i Ole Christensen Rømer

Ole Christensen Rømer (1644-1710), duński astronom urodzony w Aarhus, opracował swoją skalę w 1701 roku. Rømer jest najbardziej znany z pionierskich pomiarów prędkości światła.

Skala Rømera ma dość nietypowe punkty odniesienia: 0°Rø to punkt zamarzania solanki, 60°Rø to temperatura ciała ludzkiego, a punkt wrzenia wody to również 60°Rø. Konwersja do Celsjusza: 1°Rø = 1.90625°C. Skala ta ma obecnie jedynie znaczenie historyczne.

Rømer pracował jako królewski astronom w Paryżu i później jako burmistrz Kopenhagi, co pokazuje, jak nauka i administracja publiczna były ze sobą powiązane w tamtych czasach.

Skala Delisle’a i Joseph-Nicolas Delisle

Joseph-Nicolas Delisle (1688-1768), francuski astronom urodzony w Paryżu, stworzył swoją skalę w 1732 roku. Delisle założył obserwatorium astronomiczne w St. Petersburgu na zaproszenie cara Piotra Wielkiego.

Skala Delisle’a jest dość niezwykła, ponieważ jest malejąca: punkt wrzenia wody to 0°De, a punkt zamarzania to 150°De. Konwersja do Celsjusza: 1°De = -2/3°C. Skala ta była historycznie używana w Rosji, ale obecnie nie jest stosowana.

Delisle prowadził ważne obserwacje przejścia Merkurego i Wenus przed tarczą Słońca, co pokazuje, jak rozwój termometrii był powiązany z postępem w astronomii.

Skala Newtona i Sir Isaac Newton

Sir Isaac Newton (1642-1726/27), jeden z najwybitniejszych naukowców w historii, opracował swoją skalę temperatur około 1700 roku. Newton, urodzony w Woolsthorpe-by-Colsterworth, jest znany przede wszystkim z praw ruchu i prawa powszechnego ciążenia.

W skali Newtona punkt zamarzania wody to 0°N, temperatura ciała ludzkiego to 12°N, a punkt wrzenia wody to 33°N. Konwersja do Celsjusza: 1°N = 3.03030303°C. Skala ta ma obecnie jedynie znaczenie historyczne.

Praca Newtona nad temperaturą była częścią jego szerszych badań nad naturą ciepła i energii, które ostatecznie przyczyniły się do rozwoju termodynamiki.

Chociaż te skale są rzadko używane w codziennym życiu, znajomość ich istnienia i historii pomaga zrozumieć rozwój termometrii i różne podejścia do pomiaru temperatury na przestrzeni wieków. Każdy z tych naukowców, poprzez swoje badania i innowacje, przyczynił się do naszego obecnego rozumienia temperatury i jej pomiaru. Ich prace nie tylko wpłynęły na termometrię, ale także miały szeroki wpływ na różne dziedziny nauki i przemysłu, od inżynierii po astronomię.